ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਹ ਸੂਬੇ ਜਿੱਥੇ ਬੜੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਖਾਧੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਕੀੜੇ ਮਕੌੜੇ

Food In India : ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੀੜੇ ਜਾਂ ਪੋਲੂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਉੱਤਰ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੰਡੀ ਜਾਂ ਇਰੰਡੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੋਲੂ/ਬੋਮਬੀਕਸ ਮੋਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਲਾਰਵਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਇਹਨਾਂ ਲਾਰਵੇ ਨੂੰ ਦੋ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ – ਪਹਿਲਾ ਰੇਸ਼ਮ ਦਾ ਧਾਗਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਇਸਨੂੰ ਖਾਣ ਲਈ। ਪੋਲੂ ਪਕਵਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਅਸਾਮ ਦੇ ਨਸਲੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹਨ। ਅਸਾਮ ਵਿੱਚ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੀੜੇ 600-700 ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਲਾਲ ਕੀੜੀਆਂ 1000-1500 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵਿਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੇ ਰਾਏਗੜ੍ਹ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਲੋਕ ਲਾਲ ਕੀੜੀਆਂ ਦੇ ਅੰਡੇ ਅਤੇ ਖਜੂਰ ਦੇ ਬੋਰਰ ਕੀੜਿਆਂ ਦਾ ਸੁਆਦ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਜੂਰੀ ਪੋਕਾ ਲਾਰਵਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਡੇਟ ਪਾਮ ਵਰਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸੁਆਦੀ ਭੋਜਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਵੀ ਹੈ। ਕੀੜਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਖੁਰਾਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਤੋਂ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਖਜੂਰੀ ਪੋਕਾ ਦਾ ਲਾਰਵਾ ਦਰੱਖਤ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਰਾਏਗੜ੍ਹ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਕੋਂਧ ਅਤੇ ਸੋਰਾ ਕਬੀਲੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚੌਲਾਂ ਨਾਲ ਤਲ ਕੇ ਬੜੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਕੀੜੀਆਂ ਦੇ ਅੰਡੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਯੋਂਡਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਗੀ ਦੇ ਆਟੇ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਚੌਲਾਂ ਨਾਲ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਦੇ ਨਾਗਾ ਕਬੀਲੇ ਚਮਗਿੱਦੜ, ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਕੀੜੇ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਲੱਕੜ ਉੱਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਉਹ ਕੀੜੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਰੇਸ਼ਮ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤੇਲ ਵਿਚ ਤਲ ਕੇ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਕਬੀਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਂਸ ਦੇ ਸਿਰਕੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਵੀ ਪਕਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਵਿੱਚ, ਲੱਕੜ ਦੇ ਕੀੜੇ, ਜਿਸਨੂੰ ਲੀਪਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਓਕ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੀਪਾ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਝੂਮ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੌਰਾਨ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਖਾਣਾ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਉੜੀਸਾ, ਕਰਨਾਟਕ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ, ਕੇਰਲ, ਮੇਘਾਲਿਆ, ਨਾਗਾਲੈਂਡ, ਅਸਾਮ, ਮਨੀਪੁਰ ਅਤੇ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ ਖਾਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਹੈ। ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਮੁਰੀਆ ਕਬੀਲਾ ਚਿੰਕਾਰਾ ਨਾਮੀ ਕੀੜੀ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦੇ ਲਾਰਵੇ ਨੂੰ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਕੁਝ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ, ਦੀਮਕ ਰਾਣੀਆਂ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਖੁਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਕੀੜੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪੂਰਬੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਖਾਧੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਕੱਲੇ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚ 158 ਕਿਸਮਾਂ ਖਾਧੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਜ ਦੇ ਨਿਸ਼ੀ ਅਤੇ ਗਾਲੋ ਕਬੀਲੇ ਲਗਭਗ 102 ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਕੀੜੇ ਖਾਂਦੇ ਹਨ।

ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਫੂਡ ਐਂਡ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਆਰਗੇਨਾਈਜੇਸ਼ਨ (ਐਫਓਏ) ਦੁਆਰਾ 2013 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ “ਈਡੀਬਲ ਇਨਸੈਕਟਸ: ਫਿਊਚਰ ਪ੍ਰੋਸਪੈਕਟਸ ਫਾਰ ਫੂਡ ਐਂਡ ਫੀਡ ਸਕਿਓਰਿਟੀ” ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਲੇਖਕ ਪਾਲ ਵੈਨਟੋਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 2 ਬਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਕੀੜੇ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕੀੜੇ ਮੁਰਗੀਆਂ, ਮੱਛੀਆਂ ਅਤੇ ਸੂਰਾਂ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਖੁਰਾਕ ਵੀ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ, ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਦੀਆਂ 1,900 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਸਮਾਂ ਖਾਧੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਬਾਇਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ 303 ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਕੀੜੇ ਖਾਂਦੇ ਹਨ।

ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ। ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਪੋਰਟ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਤੋਂ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਵੱਲ ਜਾਣਾ ਪਵੇਗਾ।

ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੀੜੇ ਮਾਸ ਦਾ ਚੰਗਾ ਬਦਲ ਹਨ। ਉਹ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਨੁਕੂਲ ਵੀ ਹਨ। FAO ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਗਲੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ 900 ਕਰੋੜ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣਗੇ।